Η Περιφερειακή Ενότητα Κοζάνης αποτελεί τη μεγαλύτερη από τις τέσσερις Περιφερειακές Ενότητες της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας. Βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα της Δυτικής Μακεδονίας και ορεινές και ημιορεινές εκτάσεις καλύπτουν το 74 % της έκτασής της. Η περιοχή επίσης συγκεντρώνει σημαντικό υδάτινο στοιχείο, με τον Αλιάκμονα και την τεχνητή λίμνη Πολυφύτου με το εντυπωσιακό οικοσύστημά της.
Η Περιφερειακή Ενότητα Κοζάνης περιλαμβάνει αρχαίες και βυζαντινές πόλεις με εντυπωσιακά ευρήματα, αρχοντικά με χαρακτηριστική αρχιτεκτονική και διατηρεί ήθη κι έθιμα που συντηρούν την παράδοση και αναδεικνύουν τον πολιτιστικό πλούτο της περιοχής. Θεωρείται η ενεργειακή καρδιά της χώρας με τους ΑΗΣ και ΥΗΣ της ΔΕΗ και την εξόρυξη λιγνίτη, με σημαντική δραστηριότητα στον κλάδο του μαρμάρου, ενώ τα αγροτικά και παραδοσιακά προϊόντα, με κορυφαίο τον Κρόκο Κοζάνης, χαρακτηρίζονται από εξαιρετική ποιότητα.
Η Περιφερειακή Ενότητα Κοζάνης είναι η μεγαλύτερη σε πληθυσμό Περιφερειακή Ενότητα της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, παρουσιάζοντας όμως κατά την τελευταία δεκαετία συνολική πληθυσμιακή μείωση κατά 2,4%. Με πυκνότητα 47,59 κατ./km2 αποτελεί την πιο πυκνοκατοικημένη περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας.
Τα γεωγραφικά όρια της Περιφερειακής Ενότητας Κοζάνης απεικονίζονται στην ακόλουθη εικόνα.
Βάσει της απογραφής του 2021, ο πληθυσμός της Π.Ε. Κοζάνης είναι:
Βάσει της απογραφής του 2011, ο πληθυσμός κατά τόπους ήταν:
| Περιοχή | Μόνιμος Πληθυσμός | Άρρενες | Θήλεις | Πυκνότητα SQKM |
| Περιφερειακή Ενότητα Κοζάνης | 149270 | 74610 | 74660 | 42,46 |
| Δήμος Κοζάνης | 70420 | 35340 | 35080 | 65,74 |
| Δήμος Βοΐόυ | 18510 | 9220 | 9290 | 18,37 |
| Δήμος Εορδαίας | 45450 | 22620 | 22830 | 64,12 |
| Δήμος Σερβίων – Βελβεντού | 14890 | 7430 | 7460 | 20,45 |
- Πίνακας 1: Πληθυσμιακή εξέλιξη Περιφερειακής Ενότητας Κοζάνης (ΠΕ3)
| Έτος Απογραφής | 2001 | 2011 |
| Μόνιμος Πληθυσμός | 153.939 | 150.196 |
| Πυκνότητα Πληθυσμού | 48,78 | 47,59 |
| Δείκτης Γήρανσης | 1,02 | 1,39 |
| Έκταση (km2) | 3.156 | |
Πηγή: www.statistics.gr
Η Περιφερειακή Ενότητα Κοζάνης αποτελείται από τέσσερις Καλλικρατικούς Δήμους: το Δήμο Κοζάνης, το Δήμο Εορδαίας, το Δήμο Βοΐου και το Δήμο Σερβίων – Βελβεντού.
- Πίνακας 2: Πληθυσμιακή εξέλιξη πραγματικού και μόνιμου πληθυσμού ανά Δήμο Περιφερειακής Ενότητας Κοζάνης
| Δήμοι Π.Ε. Κοζάνης | Πραγματικός πληθυσμός | Μόνιμος πληθυσμός | ||
| 2001 | 2011 | 2001 | 2011 | |
| Δήμος Κοζάνης | 68.680 | 71.106 | 70.220 | 71.388 |
| Δήμος Εορδαίας | 46.540 | 45.545 | 46.555 | 45.592 |
| Δήμος Βοϊου | 22.447 | 18.558 | 20.430 | 18.386 |
| Δήμος Σερβίων – Βελβεντού | 17.657 | 14.961 | 16.734 | 14.830 |
Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, «Οι Δήμοι σε αριθμούς», Αθήνα, Μάιος 2013, ΕΕΤΑΑ, ΔιΑΠ, ιδία επεξεργασία
Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Περιφερειακής Ενότητας Κοζάνης είναι υψηλό και την κατατάσσει στην 9η θέση σε επίπεδο χώρας. Σύμφωνα με τη διάρθρωση του ΑΕΠ, η εξόρυξη και η παραγωγή ενέργειας συμβάλλουν αποφασιστικά στη διαμόρφωση ενός ποσοστού 47,7% αναφορικά με τη συμμετοχή του δευτερογενούς τομέα, που είναι από τα υψηλότερα στη χώρα. Αντίθετα, ο πρωτογενής τομέας έχει διαχρονικά υποστεί συρρίκνωση και συμβάλλει στη διαμόρφωση του ΑΕΠ μόλις κατά 4%, ενώ ο τριτογενής συμμετέχει με 48,3%.
Η διαφοροποίηση κι ο εμπλουτισμός του παραγωγικού συστήματος της περιοχής με την ανάπτυξη ενός ποιοτικού και καθετοποιημένου αγροτικού τομέα, η αξιοποίηση του πλούσιου ιστορικού και πολιτιστικού αποθέματος, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη δράσεων εναλλακτικού τουρισμού, αποτελούν βασικές παραμέτρους για την ανάπτυξη της περιοχής.
- Πίνακας 3: Αναπτυξιακή φυσιογνωμία Περιφερειακής Ενότητας Κοζάνης
| ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ | |||
| ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ: | Ευρώ | ||
| ΑΕΠ κατά κεφαλή σε ευρώ (2012 – προσωρινά στοιχεία) | 16.748 | ||
| ΑΕΠ (% του μέσου όρου της χώρας) | 95,66 | ||
| ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΑΕΠ: | % | ||
| ΑΕΠ % ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ | 3,90 | ||
| ΑΕΠ % ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ | 51,19 | ||
| ΑΕΠ % ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ | 44,91 | ||
| ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΑ ΚΙΝΗΤΡΑ: | % | ||
| Επιχορήγηση επενδυτικών σχεδίων για μεγάλες επιχειρήσεις | 10-15 | ||
| Επιχορήγηση επενδυτικών σχεδίων για μεσαίες επιχειρήσεις | 20-25 | ||
| Επιχορήγηση επενδυτικών σχεδίων για μικρές επιχειρήσεις | 30-35 | ||
| ΥΠΟΔΟΜΕΣ | |||
| ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ: | Πλήθος | ||
| ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΑ (Περιγραφή ή Τίτλος) | 1 | ||
| Κρατικός Αερολιμένας Κοζάνης “ΦΙΛΙΠΠΟΣ” | |||
| ΛΙΜΑΝΙΑ (Περιγραφή ή Τίτλος)
ΟΔΙΚΟΙ ΑΞΟΝΕΣ (Περιγραφή ή Τίτλος) |
0 | ||
| 3 | |||
| 1) Εγνατία Οδός,
2) Κάθετος Άξονας “Σιάτιστα – Κρυσταλλοπηγή”, 3) Κάθετος Άξονας Νίκη – Φλώρινα – Πτολεμαΐδα – Κοζάνη – Λάρισα |
|||
| ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΟΙ ΑΞΟΝΕΣ (Περιγραφή ή Τίτλος) | 1 | ||
| Θεσσαλονίκη – Κοζάνη – Θεσσαλονίκη (Έχουν διακοπεί τα δρομολόγια της συγκεκριμένης γραμμής) | |||
| ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ (Περιγραφή ή Τίτλος) | 0 | ||
| ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ/ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ (Περιγραφή ή Τίτλος): | 2 | ||
| 1) Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας με 1 Σχολή (Πολυτεχνική Σχολή), με 3 Τμήματα: Μηχανολόγων Μηχανικών, Μηχανικών Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών και Μηχανικών Περιβάλλοντος (λειτουργία 2015-16)
2) Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Δυτικής Μακεδονίας με 3 Σχολές και 1 ανεξάρτητη εκπαιδευτική μονάδα: Τεχνολογικών Εφαρμογών με 6 Τμήματα, Διοίκησης και Οικονομίας με 3 Τμήματα, Επαγγελμάτων Υγείας και Πρόνοιας με 1 Τμήμα και Κέντρο Ξένων Γλωσσών και Φυσικής Αγωγής |
|||
| ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΑ ΠΑΡΚΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΠΟΛΕΙΣ (Περιγραφή ή Τίτλος): | 2 | ||
| ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΕΚΤΟΣ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ (Περιγραφή ή Τίτλος): | 1 | ||
| Ινστιτούτο Τεχνολογίας Στερεών Καυσίμων (ΙΤΕΣΚ) | |||
| ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΚΑΙ ΠΑΡΚΑ: | Πλήθος | ||
| ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ (Περιγραφή ή Τίτλος) | 1 | ||
| Βιομηχανική Περιοχή Κοζάνης | |||
| ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΠΑΡΚΑ (Περιγραφή ή Τίτλος) | 2 | ||
| 1) Βιοτεχνικό Πάρκο Πτολεμαΐδας στην περιοχή της ΑΕΒΑΛ,
2) Βιοτεχνικό Πάρκο Ξύλου στην Κοζάνη |
|||
| ΆΛΛΕΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΖΩΝΕΣ (εκτός ΒΙ.ΠΕ. Και ΒΙΟ.ΠΑ.) | 1 | ||
| Χώρος Ανάπτυξης Βιοτεχνικών Δραστηριοτήτων στη Σιάτιστα | |||
| ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ: | Πλήθος | ||
| ΔΗΜΟΣΙΑ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ | 7 | ||
| 1) Μαμάτσειο Γενικό Νοσοκομείο Κοζάνης,
2) Μποδοσάκειο Γενικό Νοσοκομείο Πτολεμαΐδας, 3) Πέντε (5) Ιδιωτικές κλινικές |
|||
| ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ: | Πλήθος | ||
| ΚΛΙΝΕΣ ΣΕ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ – ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ (2015) | 1.828 | ||
| ΧΙΟΝΟΔΡΟΜΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ | 0 | ||
Πηγή: ΕΣΥΕ, Οι νομοί της Ελλάδος, Επεξεργασία ΑΝΚΟ-ΔιΑΠ
* Τα στοιχεία προέρχονται από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας-Μέρος Α’ Στρατηγικός Σχεδιασμός Η κατάρτιση του Επιχειρησιακού Προγράμματος της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας πραγματοποιείται υπό την επιμέλεια, επίβλεψη και το συντονισμό της Διεύθυνσης Αναπτυξιακού Προγραμματισμού της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας / Τμήμα Σχεδιασμού Περιφερειακής Πολιτικής.
